Böbrek taşı nedir ve neden oluşur?

Böbrek taşı hastalığı, idrar yollarının (böbrek, iç idrar kanalı (üreter), idrar torbası ve dış idrar kanalı (üretra)) herhangi bir yerinde taşın bulunmasıdır. Tıkanıklığa yol açarak idrar yollarında genişleme ve böbrekte şişkinliğe neden olabilir. Eğer, zamanında tedavi edilmezse böbrek fonksiyonlarının kaybıyla sonuçlanabilir.

Böbrek taşı belirtileri nelerdir?

Erişkinlerde en sık yan ağrısı ve idrarda kanama şikayetleri görülür. Taşların idrar yolunu tıkaması sonucu bu bulgulara ek olarak bulantı-kusma, iştahsızlık ve halsizlik eklenebilir. Ayrıca, idrar yolları enfeksiyonu eşlik ederse ateş yüksekliği görülebilmektedir. Küçük çocuklarda ise huzursuzluk veya kusma gibi taş hastalığına özgü olmayan bulgular ilk belirti olarak karşımıza çıkmaktadır.

Böbrek taşı nasıl teşhis edilir?

İdrar yollarını tıkayan taşı olan hastalar genellikle ilk olarak acil serviste değerlendirilirler. Hastaların hikaye ve fizik muayenesini takiben idrar tahlili, tam kan sayımı yapılır ve görüntüleme yöntemleri ile taş varlığı ve miktarı belirlenir. Görüntüleme yöntemi olarak ultrasonografi ve direkt karın röntgeni ilk seçilecek tetkikler olmalıdır. Ancak, teknolojik gelişmelerin yardımıyla, son yıllarda taş hastalarında taşın tüm özelliklerinin tespiti ve anatominin ortaya konulması için yapılan kontrastsız (damardan ilaç verilmeden) spiral bilgisayarlı tomografi diğer görüntüleme yöntemlerinin önüne geçmektedir.

Böbrek taşı tedavi yöntemleri nelerdir?

Acil servise başvuran hastalarda ilk hedef taşın tanısının konulması ve acil tedaviye gerekli olup olmadığının belirlenmesidir. Özellikle böbrekten düşmüş ve idrar torbasına yaklaşmakta olan küçük taşların tedavisinde ağrı etkin biçimde kesilir ve idrar çıkışını arttırmak için damardan sıvı tedavisi verilir. Daha sonra hastalar, taşın düşmesine yardımcı ilaç tedavileri ile 7-14 gün takip edilir. Taşın bu sürede düşmemesi artık girişimsel bir tedaviye ihtiyaç olduğunu gösterir.
Taş düşer ise taşın cinsini tayin etmek, tekrar taş oluşumunun engellemesi açısından çok önemlidir. Tekrarlayan taş hastalığı olanlarda metabolik değerlendirme yapmak gerekir. Özellikle çocuk taş hastalarının en az %70’inde metabolik bir problem mevcuttur ve bu nedenleri ortadan kaldırmaya yönelik verilecek ilaç tedavilerinin yeni taş oluşumunu azaltabilmekte ve bazı taş türlerinde mevcut taşı dahi yok edebilmektedir.

Vücut Dışı Sok Dalgalarıyla Taş Kırma (ESWL) nedir?

Bir cihaz tarafından oluşturulan şok dalgalarının (manyetik veya piyezoelektrik) taş üzerine odaklanması ile gerçekleştirilen kırma işlemidir. Küçük çocuklarda anestezi altında, yetişkinlerde uyuşturma yöntemiyle yapılabilmektedir. İşlemin başarısı taşın sayısı, boyutu, yerleşimi, taşın cinsi ve idrar yollarının anatomik yapısına bağlıdır. İşlemin böbrekte kalıcı bir zarar vermediği bilinmektedir. Özellikle küçük böbrek taşları ve böbreğin hemen çıkışında yerleşmiş 1 cm’den küçük taşların tedavisinde çok etkilidir. Ancak, işlemin uygulandığı bölgelerde kızarık veya morarma, kırılan parçaların düşmesi sırasında ağrı, idrarda kanama, kırılmış parçaların idrar yollarını tıkaması ve ateşlenme görülebilir.

Böbrek taşı cerrahisi nasıl yapılır?

Eskiden sadece açık cerrahi ile hastalar tedavi edilirken, teknolojik gelişmeler sayesinde günümüzde taş tedavisinin büyük bir bölümü endoskopik (kapalı cerrahi yöntemler) tekniklerle yapılmaktadır. Taşın sayısı, boyutu, yerleşimi, taş cinsi, idrar yollarının anatomik yapısı ve hasta tercihine göre uygulanacak cerrahinin tipine karar verilir.
URS (Üreterorenoskopi), dış idrar yolundan (üretra) ince sert veya fleksible (kıvrılabilen) endoskopik aletlerle idrar torbasına girilmesi ve oradan üst idrar yoluna ulaşılarak (üreter) ve/veya böbrekteki taşın LAZER (Holmiyum: YAG) ile kırılarak alınması işlemidir. Herhangi bir kesi yada yara izi olmaz. Başarı oranı çok yüksektir. Hasta bir gün sonra günlük yaşantısına dönebilmektedir.
PNL (Perkütan Nefrolitotomi), böbreğe ciltten yerleştirilen yaklaşık 1 cm.lik bir kılıf içerisinden taşların kırılarak çıkarılması işlemidir. Hastanın ameliyattan sonra 2-3 gün hastanede kalması gerekmektedir. Hastada böbrek bölgesinde küçük bir yarası bulunmaktadır ve çok kışa sürede iyileşebilmektedir. Başarı oranı özellikle büyük böbrek taşlarında yüksektir.